Rechtvaardigheid in ontslagprocedures: Van schuld en vergoeding naar werkbare oplossingen

Authored by Maurits Barendrecht, Johanna Piest, Martin Gramatikov, published in 2015

Ontslagtrajecten leveren veel stress op en emotionele klachten. Dat blijkt uit data, verzameld onder ruim 4000 respondenten over de ervaringen met juridische procedures. Ontslag heeft een grote impact op mensen. De procedure zou veel meer toekomstgericht moeten zijn en minder over de schuldvraag en geld moeten gaan, zo vindt HiiL. Dat is beter voor mensen in een moeilijke overgangsfase én voor de economie.

HiiL verzamelde data over rechtvaardigheid zoals die wordt ervaren door burgers. Hoe beleven mensen de juridische ontslagprocedures en waar zijn verbeteringen mogelijk? Ontslag betekent niet alleen inkomstenverlies. De impact is veel groter. Zo ervaart 42% verminderd zelfvertrouwen, 55% heeft stress en psychische klachten en nog eens 29% heeft zelfs fysieke klachten. 43% van respondenten geeft aan dat het ontslag in grote tot zeer grote mate hun leven negatief heeft beïnvloed. Er is dus veel te winnen als ontslagprocedures beter aansluiten bij wat mensen nodig hebben.

Procedures zijn teveel gericht op geld en schuld

Waar schort het aan? De data laten zien dat er onvoldoende aandacht is voor de mening en gevoelens van werknemers. Bij de juridische afwikkeling van ontslag is slechts 22% positief over de manier waarop hun mening en gevoelens zijn meegenomen. Ook geeft 49% aan onvoldoende invloed te hebben gehad op het uiteindelijke resultaat. Er is te weinig aandacht voor emotioneel herstel en de procedures leveren veel extra stress op. Prof. Maurits Barendrecht van Universiteit Tilburg, verbonden aan HiiL: “Dat komt waarschijnlijk omdat ontslagprocedures teveel gericht zijn op schuld en het geld dat een werknemer mee krijgt. De juridische aanpak werkt polarisatie in de hand. De relatie tussen werknemer en werknemer komt nog verder onder druk, Als ontslag meer gericht zou zijn op de onderlinge relatie en op een succesvolle overgang naar nieuw werk, zou dit voor alle partijen positiever werken.”

Effecten nieuwe wetgeving onzeker

De nieuwe wetgeving die vandaag in gaat, is ook bedoeld om een betere transitie van werk naar werk mogelijk te maken. Maar er is vooral aan de rechten op vergoedingen gesleuteld en niet aan de procedures. Barendrecht: “Ons onderzoek wijst uit dat werknemers behoefte hebben aan gerechtelijke procedures, waarbij ook aandacht is voor emotionele verwerking, werkbare oplossingen en het eerlijk verdelen van risico’s. Juristen zouden beloond moeten worden voor het overbruggen van tegenstellingen. Dat maakt het traject minder stressvol. Door ontslag meer te laten gaan over de stappen naar een nieuwe baan wordt de procedure meer toekomstgericht. Dit zal een positieve werking hebben op de arbeidsmarkt.”